“اسقاط تجهیزات پزشکی در مراکز تشخیصی و درمانی”
مهندس مجید حمیدی
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
مهندس حسین عظیم زاده
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
مهندس لیلا یوسفی
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
“۱- چکیده”
تجهیزات پزشکی به عنوان مهم‌ترین اقلام مورد مصرف توسط پزشکان و گروه‌های وابسته پزشکی، دارای نقش بسزایی در انجام فرآیندهای تشخیصی و درمانی می‌باشند؛ استفاده از تجهیزات پزشکی جدید و پیشرفته علاوه بر ارتقاء سرعت و دقت در انجام فرآیندهای مذکور، تسهیلات مناسب‌تری را به منظور ارائه خدمات به بیماران در درمان، پایش و حذف بیماری‌ها و ناتوانی‌های جسمی و روحی آن‌ها فراهم خواهند نمود درحالیکه استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده و با طول عمر بالا، نتایجی معکوس در پی خواهد داشت. از سوی دیگر، خرابی‌های مکرر، تحمیل هزینه‌های گزاف بابت تعمیرات و کاهش دقت وسیله نیز بر مشکلات استفاده از چنین تجهیزاتی می‌افزاید. با این وجود، از رده خارج‌کردن و اسقاط اعلام‌نمودن این تجهیزات با توجه به ارزش فوق‌العاده آن‌ها و محدودیت منابع مالی برای تامین دستگاه‌های جایگزین، چالشی برای مدیریت نگهداشت تجهیزات پزشکی در برابر مقاومت مسئولین ذی‌ربط خواهد بود.
علی ایحال، نمی‌توان به سادگی از کنار این موضوع گذشت و سرنوشت تجهیزات پزشکی مازاد و بلااستفاده یا فرسوده را نادیده گرفت.
لذا توجه و اقدام به تدوین ضوابط و الزامات از سوی مراجع ذی‌ربط من جمله اداره کل تجهیزات پزشکی با همکاری کارشناسان تجهیزات پزشکی دانشگاه‌ها در جهت مشخص نمودن معیارهای اسقاط تجهیزات پزشکی و سرنوشت تجهیزات پزشکی اسقاط شده و نحوه برخورد با این تجهیزات (امحاء یا استفاده مجدد) با رعایت کلیه ضوابط و مقررات جاری از جمله آئین نامه مالی- معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
“۲- مقدمه”
با توجه به پیشرفت‌های روزافزون در بازار تولید تجهیزات پزشکی و ورود فن‌آوری‌های جدید در این عرصه، هر روزه شاهد تغییرات عمده و جایگزینی فن‌آوری‌های قدیمی با ابزار جدید هستیم که ضمن تسهیل ارائه خدمت به بیماران، امنیت و سرعت عملکرد را نیز افزایش داده‌اند. روند این تغییرات را می‌توان با مثالی در زمینه تصویربرداری پزشکی به خوبی ملاحظه و لمس نمود. امروزه به تدریج با حذف فیلم در تجهیزات تصویربرداری پزشکی نظیر رادیولوژی، سی تی اسکن و MRI، این دستگاه‌ها با فرمت دیجیتال در حال جایگزینی دستگاه‌های قدیمی هستند و با کاهش زمان اکسپوز، افزایش کیفیت و رزولوشن تصاویر بدون نیاز به افزایش میزان دریافتی‌دارو بیمار، دارا بودن امکان تصحیح تصاویر همزمان با دریافت آن‌ها بدون نیاز به مصرف فیلم اضافی، ارسال تصاویر در لحظه برای متخصص مربوطه و نیز بدون نیاز به تاریکخانه‌ها، داروهای ظهور و ثبوت فیلم و سایر ملزومات مصرفی، موجبات صرفه‌جویی در هزینه و زمان را به نحو قابل توجهی فراهم آورده‌اند.
بی‌توجهی به اینگونه فن‌آوری‌های نوپدید و ادامه روند استفاده از دستگاه‌های قدیمی، نتیجه‌ای جز تحمیل هزینه و اتلاف وقت در پی نخواهد داشت. از طرفی، وابستگی به قطعات یدکی و ملزومات مصرفی دستگاه‌هایی که سال‌ها است از خط تولید خارج شده‌اند، مطمئنا موجب بروز اختلال در ارائه خدمات فنی به این تجهیزات خواهد بود.
از سوی دیگر، اصرار بر تداوم استفاده از دستگاه‌های فرسوده با طول عمری بیش از زمان تعیین شده توسط تولیدکننده برای کارکرد صحیح و اثربخش آن‌ها، تنها به بهانه محدودیت منابع مالی، بدون تردید منجر به ایجاد مشکلاتی در امر تشخیص و درمان خواهد بود و حتی در مواردی خطر جدی برای بیمار یا کاربر در پی خواهد داشت.
این مسئله به‌ویژه در استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی که وظیفه ارزیابی و اندازه‌گیری پارامترهای مهم حیاتی را بر عهده دارند، نمود پیدا می‌کند.
با توجه به موارد مطرح شده فوق، می‌توان دریافت که مبحث استفاده یا عدم استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده با زمان کارکرد بالا یا دستگاه‌هایی که به لحاظ فن‌آوری قدیمی از خط تولید و بازار فروش خارج شده‌اند، به‌عنوان چالشی مهم در مدیریت نگهداشت تجهیزات پزشکی مطرح می‌گردد.
محدودیت‌های منابع مالی از یک طرف، عدم آمادگی مراکز درمانی در برابر پذیرش و هماهنگ شدن با تغییرات روزافزون که مطمئنا نیاز به آموزش‌های پیوسته دارد، کمبود نیروهای متخصص و کارآمد آشنا با علم روز از سوی دیگر می‌توانند به‌عنوان عوامل عدم استقبال مسئولین ذی‌ربط در از رده خارج کردن دستگاه‌های فرسوده یا Old-Tech و مقاومت در برابر اسقاط اعلام کردن آن‌ها مطرح شوند. فقدان وجود معیارهای لازم و وحدت رویه در اسقاط اعلام‌کردن تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی در سطح کشور نیز بر مشکلات این حوزه افزوده است.
لذا در این گفتار تلاش شده است که با توجه به اهداف در نظر گرفته شده برای اثربخشی عملکرد یک وسیله پزشکی‌سرمایه‌ای، ضمن ارائه پیشنهاد درخصوص تدوین معیارهای اعلام اسقاط این تجهیزات، راهکارهایی نیز در جهت نحوه برخورد با چنین تجهیزاتی به بحث و بررسی قرار‌داده‌شوند.
۳- اسقاط یک وسیله پزشکی
تجهیزات پزشکی موجود در مراکز درمانی نیازمند مدیریت صحیح، منطقی و مناسب می‌باشند. این شعاری است که بارها و بارها شنیده و تکرار می‌شود اما با این وجود هر ساله شاهد دور ریخته‌شدن تجهیزات پزشکی با ارزش میلیون‌ها ریال هستیم که بدون توجه و حتی اطلاع مدیران ذی‌ربط در انبارهای مراکز درمانی در شرایطی نادرست نگهداری شده و بلااستفاده مانده‌اند و در نهایت ممکن است سرنوشتشان به مراکز نگهداری زباله‌های شهری یا دستگاه‌های امحاء زباله ختم شده یا بدتر از آن مورد استفاده نادرست قرار گیرند که این مسائل، منجر به اتلاف فضا، زمان و هزینه می‌گردند. با توجه به امکان استفاده از این تجهیزات پزشکی مازاد برای فروش دوباره، استفاده مجدد یا بازسازی می‌توان به اهمیت مدیریت صحیح آن‌ها پی برد.
مدیریت صحیح تجهیزات پزشکی مازاد به معنی تعمیر و نگهداشت تجهیزات پزشکی غیرقابل استفاده و خارج از سرویس که در معرض اسقاط، امحاء، استفاده مجدد و یا فروش قرار می‌گیرند، امروزه به چالشی مهم برای مدیران و رؤسای مراکز درمانی تبدیل شده است.
کوچک سازی و تقویت مراکز درمانی، مدیران و مسئولین ذی‌ربط را وادار به نظارت هرچه بیشتر بر بخش‌ها و امکانات می‌کنند. از طرف دیگر، این وضعیت، موانعی را از جمله ابهام در برآورد دارایی‌های واقعی موجود (در مقایسه با اسناد و مدارک ثبت شده)، مسائل مربوط به انبارش (در داخل یا در خارج مرکز درمانی) و تجهیزات مازاد که باید واگذار و یا اسقاط شوند، ایجاد می‌نماید.
به منظور مدیریت مؤثر همه منابع و امکانات، می‌بایست تسهیلاتی در جهت ایجاد، جایگزینی و الزام رویه‌های استاندارد به منظور کاهش یا حذف هزینه‌های انبارش، ایجاد بازگشت سرمایه تجهیزات اصلی، کاهش زمان اداری و ایجاد فرصت‌های بهره‌برداری مجدد در سیستم، به‌وجود آید. فقدان این رویه‌ها، نهایتاً منجر به خریدهای نامناسب، افزونگی و هدر رفتن سرمایه خواهد شد.
در اکثر مواقع خریدهای انجام شده بدون توجه و اطلاع به دارایی‌های واقعی موجود در محل صورت می‌گیرد که جلوگیری از اجرای این سناریو، نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و کاربردی در نحوه بهره‌برداری از تجهیزات پزشکی می‌باشد.
در قدم اول، می‌بایست تجهیزات پزشکی مازاد برای هر مرکز درمانی می‌توانند تعریفی مشخص داشته باشد؛ تجهیزاتی که مورد استفاده قرار ندارند و بزودی به یکی از روشهای ذیل از خدمت خارج میشوند:
– مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند
– فروخته یا اهدا میشوند
– اسقاط میشوند
استفاده مجدد تجهیزات پزشکی مازاد در سیستم، مزایای متعددی دارد. ایجاد یک سیستم برای توزیع مجدد و استفاده دوباره از تجهیزات پزشکی، دارای یک مزیت آشکار است: عدم خرید تجهیزات پزشکی جدید. اما عاملی که گاهی موجب عدم موفقیت در این زمینه می‌گردد، هزینه حذف سفارشات درخرید غیرضروری است.
اکثر سفارشات خرید داخلی هزینه‌های اداری را به همراه دارند و می‌توانند درآمد‌زا باشند. بدین معنی که انجام سفارشات درخرید می‌تواند منجر به سودآوری برای بیمارستان‌ها شود و آن‌ها را به منبع بزرگی جهت تبادل تجهیزات و افزایش ارزش کارآیی تسهیلات تبدیل نماید.
فروش تجهیزات پزشکی مازاد می‌تواند به بهبود درآمد بیمارستان کمک نماید اما آنچه مهم است نظارت و کنترل آماده‌سازی و انتقال تجهیزات فروخته شده می‌باشد تا از درآمدزایی آن اطمینان حاصل شود. روشهای مختلف فروش این تجهیزات باید به‌دقت بررسی شوند تا تجهیزات طبق ارزشی‌که دارند بتوانند با بهترین‌قیمت فروخته شوند.
انبارش کالا تا زمان فروش نیز چالشی مهم است. در اهدای وسایل پزشکی مازاد نیز راهی است ارزشمند جهت ایفای نقش حداکثری بیمارستان‌ها و کمک به جامعه. سازمان‌های عام‌المنفعه متعددی هستند که این وسایل را تحویل می‌گیرند که یا برای حمایت مالی از فعالیت‌هایشان، آن‌ها را می‌فروشند یا به کشورهای جهان سوم حمل می‌کنند.
براساس تعاریف موجود، اسقاط یک وسیله پزشکی عبارتست از توقف استفاده از آن وسیله در رسیدن به اهداف تشخیصی و درمانی که برای آن طراحی شده است و اعلام ممنوعیت کاربرد آن بر روی بیماران یا نمونه‌های گرفته شده از آن‌ها در مراکز درمانی با توجه به معیارهای معرفی شده صورت گیرد.
وسایل پزشکی اسقاط اعلام شده دارای هیچ‌گونه ارزش مادی نمی‌باشند بدین معنی که علیرغم ارزش کاغذی آن‌ها، هیچ قطعه‌ای از آن دستگاه در هنگام استفاده مجدد، فروش یا اهداء، به‌عنوان بازگشت سرمایه محسوب نخواهد شد.
اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی آسان نیست اما این تصمیم واقع بینانه در طولانی مدت بازتاب مثبتی در حفظ تسهیلات خواهد داشت.
گام مهم در اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی، ایجاد یک رویه استاندارد در برخورد با تجهیزاتی است که به‌عنوان اسقاط اعلام میشوند.
بسیار مهم است که تصمیم‌گیرندگان کلیدی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، درک صحیحی از این رویه داشته و دقیقا با دستورالعمل‌های مربوطه آشنایی داشته باشند. این امر ایجاب می‌کند که در تعریف معیارها و ضوابط و نیز اجرای رویه اسقاط تجهیزات پزشکی، وحدت رویه وجود داشته باشد.
۴- معیارهای پیشنهادی برای اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی
با توجه به اهمیت وحدت رویه در اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی و فاکتورهای مهم در عملکرد صحیح و اثربخش دستگاه‌های پزشکی، معیارهای اسقاط تجهیزات و وسایل پزشکی که به‌عنوان شاخص‌های کلیدی عملکرد آن‌ها در نظر گرفته می‌شود را می‌توان به شرح ذیل مطرح نمود؛
۴-۱- زمان کارکرد تجهیزات پزشکی (Up-Time):
این زمان را می‌توان به صورت مدت زمان کارکرد دستگاه‌پزشکی از لحظه نصب و راه اندازی تا زمان عدم استفاده از آن تعریف نمود که شامل مجموع زمان‌های فعالیت دستگاه در موسسه پزشکی و میزان زمان خواب دستگاه در همان موسسه پزشکی بوده و حداقل آن ۱۰ سال است.
با توجه به اصول علمی و فنی خدمات پس از فروش و شرکت‌های تجهیزات پزشکی، از آنجایی‌که این شرکت‌ها ۱۰ سال خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی را کاملاً تعهد می‌نمایند، لذا یکی از ملاک‌های تشخیص پایان زمان کارکرد، پایان یافتن دوره تعهدات خدمات پس از فروش می‌باشد.
برای تجهیزات پزشکی با بیش از ۱۰ سال کارکرد، نیز می‌توان ادامه استفاده از آن‌ها را منوط به طی تست‌های کنترل کیفی سالانه و ارائه گواهی معتبر براساس ضوابط استانداردهای مرتبط با مدیریت کیفیت تجیهزات پزشکی (مانند ISO13485) از سوی شرکت نمایندگی یا خدمات پس‌از‌فروش مورد تایید سازمان قانونی ذی‌ربط نمود که مسئولیت انجام و مستند سازی و ارائه گواهی مربوط به اجرای تست‌های کنترل کیفی بر عهده کمپانی سازنده و شرکت نمایندگی آن می‌باشد.
۴-۲- میزان زمان خواب دستگاه(Down Time):
عبارت است از مدت زمان خارج شدن تجهیزات پزشکی از اثربخشی و بهره‌وری براساس گزارش و سوابق تعمیرات در طی زمان کارکرد و نیز گزارشات PM. درصورتیکه براساس گزارشات فنی و سوابق تعمیراتی تجهیزات پزشکی، مدت زمان خواب دستگاه به ۵ تا ۷ درصد زمان کارکرد آن در یک سال برسد، ادامه کارکرد آن مقرون به صرفه نبوده و می‌بایست برای اسقاط اعلام کردن آن تصمیم‌گیری شود و سپس اقدام‌شود..
۴-۳- کیفیت عملکرد:
عبارتست از میزان کاربری دستگاه برای دستیابی به اهداف مرکز درمانی براساس نحوه عملکرد وسیله پزشکی مطابق با گزارشات PM و سرویس‌های دوره‌ای انجام شده و رضایت کاربر در مدت زمان کارکرد تجهیزات پزشکی.
در صورتی که وسیله پزشکی در طول مدت زمان کارکرد خود نتواند اهداف مورد نظر را برآورده نماید، می‌توان با توجه به نیاز موسسه پزشکی، اسقاط وسیله مذکور را اعلام نمود.
۴-۴- هزینه‌های مربوط به تعمیرات:
به نظر می‌رسد سقف هزینه‌های مرتبط با تعمیرات تجهیزات پزشکی (براساس گزارش تعمیرات)۳۰% ارزش ریالی پایه (پس از کسر هزینه‌های استهلاک) آن می‌باشد.
بدین معنی که بر مبنای ۱۰ سال زمان کارکرد، به‌طور طبیعی سالانه ۳% ارزش ریالی نهایی آن به‌عنوان سقف تعمیرات در نظر گرفته شده و با رسیدن به سقف۳۰%، پس از ۱۰ سال(یا قبل از این مدت)، می‌توان نسبت به اعلام مراحل اسقاط وسیله اقدام نمود.
۴-۵- ایمنی دستگاه:
چنانچه ایمنی هنگام استفاده از دستگاه براساس اعلام سازمان قانونی و یا کمپانی سازنده، به نحو قابل توجهی از وضعیت ایمنی زمان تولید آن خارج شود و حتی با انجام اقدامات اصلاحی مطابق ضوابط گزارش حوادث ناگوار و فراخوانی وسایل پزشکی مورد نظر کمپانی سازنده، مشکل برطرف نگردد، در این‌صورت می‌بایست کمپانی سازنده و شرکت نمایندگی آن را موظف به تعویض دستگاه نمود.
۴-۶- عدم برخورداری از خدمات پس از فروش مناسب:
درصورتیکه تولیدکننده داخلی/خارجی و نماینده قانونی ایشان به هر دلیلی از انجام تعهدات خود مبنی بر ارائه خدمات پس از فروش برای تجهیزات پزشکی در موسسه پزشکی خودداری نماید، مسئولین ذی‌ربط می‌توانند بسته به شرایط موجود، نسبت به اعلام اسقاط‌سازی وسیله پزشکی اقدام نمایند.
بدیهی است در صورتی که انجام تعهدات خدمات پس از فروش طبق ضوابط از سوی سازمان قانونی ذی‌ربط بر عهده شرکت‌های ثالث قرار داده شده باشد، این شرکت‌ها وظیفه دارند تا به‌عنوان ارائه کننده خدمات پس از فروش مورد بررسی قرار گیرند.
۴-۷- قدیمی شدن دستگاه و عدم سازگاری با سامانه مدیریت بیمارستانی:
درصورتیکه فن‌آوری طراحی دستگاه منطبق با اصول علمی و فنی روز‌جهان نبوده و فاقد قابلیت ارتقاء باشد و بهره برداری از آن با سامانه مدیریت بیمارستانی انطباق نداشته باشد؛ می‌توان قبل از اتمام مدت زمان کارکرد وسیله پزشکی، از طریق مشاوره با تولیدکننده و نماینده قانونی وی نسبت به اسقاط یا جایگزینی با دستگاه دیگر اقدام نمود.
۵- راهکارهای اجرای مراحل اعلام اسقاط:
همان طور که قبلا اشاره شد، در اجرای اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی سطح کشور تاکنون وحدت رویه وجود نداشته است.
با توجه به اهمیت بحث اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی و گستردگی آن در حیطه‌های مختلف اعم از مالی، درمانی و فنی و با درنظر گرفتن بار سنگین مسئولیت چنین وظیفه‌ای، تعیین کارگروه تخصصی در قالب یک کمیته داخلی متشکل از مسئولین و کارشناسان ذی‌ربط در حوزه‌های مختلف مربوطه برای نیل به اهداف ذیل امری اجتناب ناپذیر و ضروری به نظر می‌رسد.
۵-۱- اهداف کمیته اسقاط سازی تجهیزات پزشکی
۵-۱-۱- ارتقاء کیفیت و کمیت خدماتِ مربوط به اقدامات تشخیصی و درمانی: با توجه به نقش اساسی و انکارناپذیر تکنولوژی مدرن در افزایش سطح کیفی خدمات ارائه شده در حوزه سلامت و لزوم احتراز از نادیده گرفتن فن‌آوری‌های نوین پزشکی، کیفیت خدمات ارائه شده توسط یک وسیله پزشکی و به‌روز بودن آن در یک مرکز درمانی می‌تواند عاملی مهم در مهندسی تصمیم‌گیری درخصوص توقف یا ادامه روند استفاده از آن وسیله در مرکز مربوطه محسوب شود که اگر با نظر کارشناسی همراه نباشد، تبعات مالی و جانی تصمیمات نادرست می‌تواند جبران ناپذیر باشد.
لذا به منظور بالا بردن سطح ارائه خدمات تشخیصی و درمانی، نمی‌توان تنها به دلیل محدودیت‌های منابع مالی، بیماران را از دریافت خدمات مدرن و مفید در حیطه سلامت، محروم نمود.
بدین ترتیب لزوم جایگزینی تجهیزات پزشکی قدیمی یا ناکارآمد که موجب کاهش سطح کیفی خدمات تشخیصی و درمانی میشوند نه تنها می‌تواند بیماران را راضی نگه دارد بلکه به دلیل استقبال آن‌ها از این سطح کیفی، می‌تواند در افزایش درآمدزایی مرکز درمانی مربوطه نیز نقش بسزایی ایفا نماید.
۵-۱-۲- افزایش کارآیی، اثربخشی و کاربری تجهیزات پزشکی در کلیه موسسات پزشکی.
۵-۱-۳- ورود فن‌آوری‌های جدید به موسسات پزشکی و تسهیل جریان جاری در امور توسط پزشکان و گروه‌های پزشکی.
۵-۱-۴- حذف و کاهش هزینه‌های مربوط به استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده و غیر قابل استفاده.
۵-۱-۵- افزایش زمان استفاده و کاربری تجهیزات پزشکی و خدمت رسانی پیوسته به بیماران.
۵-۱-۶- افزایش ایمنی کاربر، بیمار و محیط در زمان استفاده از تجهیزات و دستگاه پزشکی
۶-کمیته اسقاط سازی
همانطور که اشاره شد، بحث اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی مستقر در مراکز درمانی، امری است چند جانبه که مستلزم بررسی‌های دقیق کارشناسی توسط گروه‌های مدیریتی و بدنه کارشناسی سازمان‌های درمانی می‌باشد.
بنابراین به منظور جلوگیری از کاربری و استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی ملزم به اسقاط و جلوگیری از تبعات و مشکلات بعدی و به منظور ایجاد وحدت رویه و رعایت ضوابط و مقررات مربوطه، پیشنهاد می‌شود اسقاط تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، توسط کمیته‌ای در سطح کلان که به‌عنوان “کمیته اسقاط تجهیزات پزشکی” در دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور تشکیل می‌شود، انجام گیرد که اعضاء آن به شرح زیر پیشنهاد می‌گردند:
۶-۱ معاون توسعه مدیریت و منابع به‌عنوان ریاست کمیته: از آنجا که نظارت بر مصرف بهینه منابع مالی و اثربخشی نیروی انسانی در مراکز درمانی از جمله وظایف این مقام می‌باشد، لذا تصمیم گیری و اعلام نظر کارشناسی بدون نظارت این مقام، فاقد وجه اجرایی می‌گردد.
۶-۲ معاون درمان: با توجه به نقش کلیدی معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و ارتباط مستقیم آن‌ها با بخش‌های تشخیصی و درمانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، تصمیم‌گیری درخصوص اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی مورد استفاده در مراکز فوق‌الذکر می‌بایست به تایید این مقام نیز رسانیده شود.
۶-۳ مدیر امور مالی دانشگاه: نظر به تاثیر منابع مالی در استفاده بهینه از تجهیزات پزشکی، حضور این مقام در کمیته اسقاط سازی را ضروری و حیاتی می‌باشد تا منافع و مضرات مالی ناشی از اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی به‌ویژه تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای که با هزینه‌ای هنگفت خریداری شده و اکنون می‌بایست با صرف هزینه‌ای بیشتر جایگزین شوند، بطور کامل مورد بررسی و سنجش قرار گیرد.
۶-۴ مسئول (امین) اموال دانشگاه: نقش مهم اطلاعات درخصوص موجودی واقعی انبار دانشگاه و کلیه مراکز درمانی را نمی‌توان در اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی نادیده گرفت. مسئول اموال دانشگاه می‌تواند با در اختیار قرار دادن این اطلاعات از اتلاف بیهوده هزینه‌ها و اتخاذ تصمیمات نادرست جلوگیری نماید.
۶-۵ مسئول اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه: مسئولیت نظارت بر کاربری و اثربخشی مناسب تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی بر عهده مسئول اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی است. همچنین کارشناسی فنی درخصوص تعیین‌معیاری‌برای اسقاط تجهیزات پزشکی و گردآوری اطلاعات از مراکز درمانی تحت پوشش و ارتباط مستقیم با مسئول تجهیزات پزشکی هر مرکز از جمله وظایف این مقام می‌باشد که نقشی انکارناپذیر در تصمیم‌گیری‌های مربوط به اسقاط اعلام نمودن تجهیزات پزشکی دارد.
در مواردی که نیاز به نظرخواهی مستقیم از ریاست مرکز درمانی محل استقرار وسیله پزشکی مورد بحث جهت اسقاط اعلام نمودن وجود داشته باشد، می‌توان از این مقام یا نماینده وی دعوت نمود تا در کمیته شرکت نماید. همچنین در مواردی که نیاز به امحاء تجهیزات پزشکی اسقاط باشد، مسئول بهداشت محیط دانشگاه یا مرکز درمانی نیز بنا به تشخیص ریاست کمیته اسقاط سازی، می‌تواند در جلسات کمیته اسقاط سازی شرکت نماید.
۷ – امحاء تجهیزات پزشکی
پس از تشخیص اسقاط بودن یک وسیله پزشکی، می‌بایست آن را از چرخه کاربردی خارج نمود. این امر می‌تواند به روشهای زیر انجام شود:
۷-۱- امحاء وسیله پزشکی: عبارت است از نابود کردن و از بین بردن تجهیزات پزشکی به نحوی که دیگر قابل استفاده نباشند.
تفاوت امحاء با اسقاط تجهیزات پزشکی در این است که در امحاء، وسیله پزشکی کاملا نابود می‌شود و از بین می‌رود ولی در اسقاط، وسیله پزشکی از حیث انتفاع در جهت کاربرد تعریف شده برای آن در موسسه پزشکی محل استقرار خارج می‌شود، در حالیکه هنوز می‌توان از آن برای مصارف دیگر و حتی در مکان‌های دیگراستفاده نمود.
این کار می‌بایست از طریق شرکت‌های معتبر فعال در این زمینه و براساس ضوابط مدیریت پسماندهای پزشکی و سایر استانداردهای موجود براساس نوع و جنس قطعات و اجزای تشکیل‌دهنده و بکار رفته در دستگاه انجام شود.
۷-۲- به مزایده گذاشتن یا اهداء کردن: این کار می‌بایست براساس آیین‌نامه معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و با ذکر عنوان”اسقاط” برای تجهیزات پزشکی مورد مزایده یا اهداء شده، انجام گیرد.
۲-۳-۳- مورد استفاده مجدد در اهداف آموزشی قرار داد: براساس استانداردهای موجود و ضوابط وسایل پزشکی بازسازی شده، می‌توان از تجهیزاتی که اسقاط اعلام شده اند، در بخش‌های آموزشی به منظور آموزش نیروی انسانی بهره گرفت.
می‌بایست توجه داشت که استفاده از قطعات تجهیزات پزشکی اسقاطی در تعمیر و تولید تجهیزات پزشکی مشابه مطابق با ضوابط چگونگی تهیه و استفاده از مواد اولیه و قطعات یدکی جهت تولید و تعمیر تجهیزات پزشکی، مجاز نمی‌باشد.
«از همراهی شما سپاس گزاریم!»
“اسقاط تجهیزات پزشکی در مراکز تشخیصی و درمانی”
مهندس مجید حمیدی
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
مهندس حسین عظیم زاده
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
مهندس لیلا یوسفی
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی کشور
“۱- چکیده”
تجهیزات پزشکی به عنوان مهم‌ترین اقلام مورد مصرف توسط پزشکان و گروه‌های وابسته پزشکی، دارای نقش بسزایی در انجام فرآیندهای تشخیصی و درمانی می‌باشند؛ استفاده از تجهیزات پزشکی جدید و پیشرفته علاوه بر ارتقاء سرعت و دقت در انجام فرآیندهای مذکور، تسهیلات مناسب‌تری را به منظور ارائه خدمات به بیماران در درمان، پایش و حذف بیماری‌ها و ناتوانی‌های جسمی و روحی آن‌ها فراهم خواهند نمود درحالیکه استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده و با طول عمر بالا، نتایجی معکوس در پی خواهد داشت. از سوی دیگر، خرابی‌های مکرر، تحمیل هزینه‌های گزاف بابت تعمیرات و کاهش دقت وسیله نیز بر مشکلات استفاده از چنین تجهیزاتی می‌افزاید. با این وجود، از رده خارج‌کردن و اسقاط اعلام‌نمودن این تجهیزات با توجه به ارزش فوق‌العاده آن‌ها و محدودیت منابع مالی برای تامین دستگاه‌های جایگزین، چالشی برای مدیریت نگهداشت تجهیزات پزشکی در برابر مقاومت مسئولین ذی‌ربط خواهد بود.
علی ایحال، نمی‌توان به سادگی از کنار این موضوع گذشت و سرنوشت تجهیزات پزشکی مازاد و بلااستفاده یا فرسوده را نادیده گرفت.
لذا توجه و اقدام به تدوین ضوابط و الزامات از سوی مراجع ذی‌ربط من جمله اداره کل تجهیزات پزشکی با همکاری کارشناسان تجهیزات پزشکی دانشگاه‌ها در جهت مشخص نمودن معیارهای اسقاط تجهیزات پزشکی و سرنوشت تجهیزات پزشکی اسقاط شده و نحوه برخورد با این تجهیزات (امحاء یا استفاده مجدد) با رعایت کلیه ضوابط و مقررات جاری از جمله آئین نامه مالی- معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
“۲- مقدمه”
با توجه به پیشرفت‌های روزافزون در بازار تولید تجهیزات پزشکی و ورود فن‌آوری‌های جدید در این عرصه، هر روزه شاهد تغییرات عمده و جایگزینی فن‌آوری‌های قدیمی با ابزار جدید هستیم که ضمن تسهیل ارائه خدمت به بیماران، امنیت و سرعت عملکرد را نیز افزایش داده‌اند. روند این تغییرات را می‌توان با مثالی در زمینه تصویربرداری پزشکی به خوبی ملاحظه و لمس نمود. امروزه به تدریج با حذف فیلم در تجهیزات تصویربرداری پزشکی نظیر رادیولوژی، سی تی اسکن و MRI، این دستگاه‌ها با فرمت دیجیتال در حال جایگزینی دستگاه‌های قدیمی هستند و با کاهش زمان اکسپوز، افزایش کیفیت و رزولوشن تصاویر بدون نیاز به افزایش میزان دریافتی‌دارو بیمار، دارا بودن امکان تصحیح تصاویر همزمان با دریافت آن‌ها بدون نیاز به مصرف فیلم اضافی، ارسال تصاویر در لحظه برای متخصص مربوطه و نیز بدون نیاز به تاریکخانه‌ها، داروهای ظهور و ثبوت فیلم و سایر ملزومات مصرفی، موجبات صرفه‌جویی در هزینه و زمان را به نحو قابل توجهی فراهم آورده‌اند.
بی‌توجهی به اینگونه فن‌آوری‌های نوپدید و ادامه روند استفاده از دستگاه‌های قدیمی، نتیجه‌ای جز تحمیل هزینه و اتلاف وقت در پی نخواهد داشت. از طرفی، وابستگی به قطعات یدکی و ملزومات مصرفی دستگاه‌هایی که سال‌ها است از خط تولید خارج شده‌اند، مطمئنا موجب بروز اختلال در ارائه خدمات فنی به این تجهیزات خواهد بود.
از سوی دیگر، اصرار بر تداوم استفاده از دستگاه‌های فرسوده با طول عمری بیش از زمان تعیین شده توسط تولیدکننده برای کارکرد صحیح و اثربخش آن‌ها، تنها به بهانه محدودیت منابع مالی، بدون تردید منجر به ایجاد مشکلاتی در امر تشخیص و درمان خواهد بود و حتی در مواردی خطر جدی برای بیمار یا کاربر در پی خواهد داشت.
این مسئله به‌ویژه در استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی که وظیفه ارزیابی و اندازه‌گیری پارامترهای مهم حیاتی را بر عهده دارند، نمود پیدا می‌کند.
با توجه به موارد مطرح شده فوق، می‌توان دریافت که مبحث استفاده یا عدم استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده با زمان کارکرد بالا یا دستگاه‌هایی که به لحاظ فن‌آوری قدیمی از خط تولید و بازار فروش خارج شده‌اند، به‌عنوان چالشی مهم در مدیریت نگهداشت تجهیزات پزشکی مطرح می‌گردد.
محدودیت‌های منابع مالی از یک طرف، عدم آمادگی مراکز درمانی در برابر پذیرش و هماهنگ شدن با تغییرات روزافزون که مطمئنا نیاز به آموزش‌های پیوسته دارد، کمبود نیروهای متخصص و کارآمد آشنا با علم روز از سوی دیگر می‌توانند به‌عنوان عوامل عدم استقبال مسئولین ذی‌ربط در از رده خارج کردن دستگاه‌های فرسوده یا Old-Tech و مقاومت در برابر اسقاط اعلام کردن آن‌ها مطرح شوند. فقدان وجود معیارهای لازم و وحدت رویه در اسقاط اعلام‌کردن تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی در سطح کشور نیز بر مشکلات این حوزه افزوده است.
لذا در این گفتار تلاش شده است که با توجه به اهداف در نظر گرفته شده برای اثربخشی عملکرد یک وسیله پزشکی‌سرمایه‌ای، ضمن ارائه پیشنهاد درخصوص تدوین معیارهای اعلام اسقاط این تجهیزات، راهکارهایی نیز در جهت نحوه برخورد با چنین تجهیزاتی به بحث و بررسی قرار‌داده‌شوند.
۳- اسقاط یک وسیله پزشکی
تجهیزات پزشکی موجود در مراکز درمانی نیازمند مدیریت صحیح، منطقی و مناسب می‌باشند. این شعاری است که بارها و بارها شنیده و تکرار می‌شود اما با این وجود هر ساله شاهد دور ریخته‌شدن تجهیزات پزشکی با ارزش میلیون‌ها ریال هستیم که بدون توجه و حتی اطلاع مدیران ذی‌ربط در انبارهای مراکز درمانی در شرایطی نادرست نگهداری شده و بلااستفاده مانده‌اند و در نهایت ممکن است سرنوشتشان به مراکز نگهداری زباله‌های شهری یا دستگاه‌های امحاء زباله ختم شده یا بدتر از آن مورد استفاده نادرست قرار گیرند که این مسائل، منجر به اتلاف فضا، زمان و هزینه می‌گردند. با توجه به امکان استفاده از این تجهیزات پزشکی مازاد برای فروش دوباره، استفاده مجدد یا بازسازی می‌توان به اهمیت مدیریت صحیح آن‌ها پی برد.
مدیریت صحیح تجهیزات پزشکی مازاد به معنی تعمیر و نگهداشت تجهیزات پزشکی غیرقابل استفاده و خارج از سرویس که در معرض اسقاط، امحاء، استفاده مجدد و یا فروش قرار می‌گیرند، امروزه به چالشی مهم برای مدیران و رؤسای مراکز درمانی تبدیل شده است.
کوچک سازی و تقویت مراکز درمانی، مدیران و مسئولین ذی‌ربط را وادار به نظارت هرچه بیشتر بر بخش‌ها و امکانات می‌کنند. از طرف دیگر، این وضعیت، موانعی را از جمله ابهام در برآورد دارایی‌های واقعی موجود (در مقایسه با اسناد و مدارک ثبت شده)، مسائل مربوط به انبارش (در داخل یا در خارج مرکز درمانی) و تجهیزات مازاد که باید واگذار و یا اسقاط شوند، ایجاد می‌نماید.
به منظور مدیریت مؤثر همه منابع و امکانات، می‌بایست تسهیلاتی در جهت ایجاد، جایگزینی و الزام رویه‌های استاندارد به منظور کاهش یا حذف هزینه‌های انبارش، ایجاد بازگشت سرمایه تجهیزات اصلی، کاهش زمان اداری و ایجاد فرصت‌های بهره‌برداری مجدد در سیستم، به‌وجود آید. فقدان این رویه‌ها، نهایتاً منجر به خریدهای نامناسب، افزونگی و هدر رفتن سرمایه خواهد شد.
در اکثر مواقع خریدهای انجام شده بدون توجه و اطلاع به دارایی‌های واقعی موجود در محل صورت می‌گیرد که جلوگیری از اجرای این سناریو، نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و کاربردی در نحوه بهره‌برداری از تجهیزات پزشکی می‌باشد.
در قدم اول، می‌بایست تجهیزات پزشکی مازاد برای هر مرکز درمانی می‌توانند تعریفی مشخص داشته باشد؛ تجهیزاتی که مورد استفاده قرار ندارند و بزودی به یکی از روشهای ذیل از خدمت خارج میشوند:
– مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند
– فروخته یا اهدا میشوند
– اسقاط میشوند
استفاده مجدد تجهیزات پزشکی مازاد در سیستم، مزایای متعددی دارد. ایجاد یک سیستم برای توزیع مجدد و استفاده دوباره از تجهیزات پزشکی، دارای یک مزیت آشکار است: عدم خرید تجهیزات پزشکی جدید. اما عاملی که گاهی موجب عدم موفقیت در این زمینه می‌گردد، هزینه حذف سفارشات درخرید غیرضروری است.
اکثر سفارشات خرید داخلی هزینه‌های اداری را به همراه دارند و می‌توانند درآمد‌زا باشند. بدین معنی که انجام سفارشات درخرید می‌تواند منجر به سودآوری برای بیمارستان‌ها شود و آن‌ها را به منبع بزرگی جهت تبادل تجهیزات و افزایش ارزش کارآیی تسهیلات تبدیل نماید.
فروش تجهیزات پزشکی مازاد می‌تواند به بهبود درآمد بیمارستان کمک نماید اما آنچه مهم است نظارت و کنترل آماده‌سازی و انتقال تجهیزات فروخته شده می‌باشد تا از درآمدزایی آن اطمینان حاصل شود. روشهای مختلف فروش این تجهیزات باید به‌دقت بررسی شوند تا تجهیزات طبق ارزشی‌که دارند بتوانند با بهترین‌قیمت فروخته شوند.
انبارش کالا تا زمان فروش نیز چالشی مهم است. در اهدای وسایل پزشکی مازاد نیز راهی است ارزشمند جهت ایفای نقش حداکثری بیمارستان‌ها و کمک به جامعه. سازمان‌های عام‌المنفعه متعددی هستند که این وسایل را تحویل می‌گیرند که یا برای حمایت مالی از فعالیت‌هایشان، آن‌ها را می‌فروشند یا به کشورهای جهان سوم حمل می‌کنند.
براساس تعاریف موجود، اسقاط یک وسیله پزشکی عبارتست از توقف استفاده از آن وسیله در رسیدن به اهداف تشخیصی و درمانی که برای آن طراحی شده است و اعلام ممنوعیت کاربرد آن بر روی بیماران یا نمونه‌های گرفته شده از آن‌ها در مراکز درمانی با توجه به معیارهای معرفی شده صورت گیرد.
وسایل پزشکی اسقاط اعلام شده دارای هیچ‌گونه ارزش مادی نمی‌باشند بدین معنی که علیرغم ارزش کاغذی آن‌ها، هیچ قطعه‌ای از آن دستگاه در هنگام استفاده مجدد، فروش یا اهداء، به‌عنوان بازگشت سرمایه محسوب نخواهد شد.
اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی آسان نیست اما این تصمیم واقع بینانه در طولانی مدت بازتاب مثبتی در حفظ تسهیلات خواهد داشت.
گام مهم در اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی، ایجاد یک رویه استاندارد در برخورد با تجهیزاتی است که به‌عنوان اسقاط اعلام میشوند.
بسیار مهم است که تصمیم‌گیرندگان کلیدی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، درک صحیحی از این رویه داشته و دقیقا با دستورالعمل‌های مربوطه آشنایی داشته باشند. این امر ایجاب می‌کند که در تعریف معیارها و ضوابط و نیز اجرای رویه اسقاط تجهیزات پزشکی، وحدت رویه وجود داشته باشد.
۴- معیارهای پیشنهادی برای اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی
با توجه به اهمیت وحدت رویه در اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی و فاکتورهای مهم در عملکرد صحیح و اثربخش دستگاه‌های پزشکی، معیارهای اسقاط تجهیزات و وسایل پزشکی که به‌عنوان شاخص‌های کلیدی عملکرد آن‌ها در نظر گرفته می‌شود را می‌توان به شرح ذیل مطرح نمود؛
۴-۱- زمان کارکرد تجهیزات پزشکی (Up-Time):
این زمان را می‌توان به صورت مدت زمان کارکرد دستگاه‌پزشکی از لحظه نصب و راه اندازی تا زمان عدم استفاده از آن تعریف نمود که شامل مجموع زمان‌های فعالیت دستگاه در موسسه پزشکی و میزان زمان خواب دستگاه در همان موسسه پزشکی بوده و حداقل آن ۱۰ سال است.
با توجه به اصول علمی و فنی خدمات پس از فروش و شرکت‌های تجهیزات پزشکی، از آنجایی‌که این شرکت‌ها ۱۰ سال خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی را کاملاً تعهد می‌نمایند، لذا یکی از ملاک‌های تشخیص پایان زمان کارکرد، پایان یافتن دوره تعهدات خدمات پس از فروش می‌باشد.
برای تجهیزات پزشکی با بیش از ۱۰ سال کارکرد، نیز می‌توان ادامه استفاده از آن‌ها را منوط به طی تست‌های کنترل کیفی سالانه و ارائه گواهی معتبر براساس ضوابط استانداردهای مرتبط با مدیریت کیفیت تجیهزات پزشکی (مانند ISO13485) از سوی شرکت نمایندگی یا خدمات پس‌از‌فروش مورد تایید سازمان قانونی ذی‌ربط نمود که مسئولیت انجام و مستند سازی و ارائه گواهی مربوط به اجرای تست‌های کنترل کیفی بر عهده کمپانی سازنده و شرکت نمایندگی آن می‌باشد.
۴-۲- میزان زمان خواب دستگاه(Down Time):
عبارت است از مدت زمان خارج شدن تجهیزات پزشکی از اثربخشی و بهره‌وری براساس گزارش و سوابق تعمیرات در طی زمان کارکرد و نیز گزارشات PM. درصورتیکه براساس گزارشات فنی و سوابق تعمیراتی تجهیزات پزشکی، مدت زمان خواب دستگاه به ۵ تا ۷ درصد زمان کارکرد آن در یک سال برسد، ادامه کارکرد آن مقرون به صرفه نبوده و می‌بایست برای اسقاط اعلام کردن آن تصمیم‌گیری شود و سپس اقدام‌شود..
۴-۳- کیفیت عملکرد:
عبارتست از میزان کاربری دستگاه برای دستیابی به اهداف مرکز درمانی براساس نحوه عملکرد وسیله پزشکی مطابق با گزارشات PM و سرویس‌های دوره‌ای انجام شده و رضایت کاربر در مدت زمان کارکرد تجهیزات پزشکی.
در صورتی که وسیله پزشکی در طول مدت زمان کارکرد خود نتواند اهداف مورد نظر را برآورده نماید، می‌توان با توجه به نیاز موسسه پزشکی، اسقاط وسیله مذکور را اعلام نمود.
۴-۴- هزینه‌های مربوط به تعمیرات:
به نظر می‌رسد سقف هزینه‌های مرتبط با تعمیرات تجهیزات پزشکی (براساس گزارش تعمیرات)۳۰% ارزش ریالی پایه (پس از کسر هزینه‌های استهلاک) آن می‌باشد.
بدین معنی که بر مبنای ۱۰ سال زمان کارکرد، به‌طور طبیعی سالانه ۳% ارزش ریالی نهایی آن به‌عنوان سقف تعمیرات در نظر گرفته شده و با رسیدن به سقف۳۰%، پس از ۱۰ سال(یا قبل از این مدت)، می‌توان نسبت به اعلام مراحل اسقاط وسیله اقدام نمود.
۴-۵- ایمنی دستگاه:
چنانچه ایمنی هنگام استفاده از دستگاه براساس اعلام سازمان قانونی و یا کمپانی سازنده، به نحو قابل توجهی از وضعیت ایمنی زمان تولید آن خارج شود و حتی با انجام اقدامات اصلاحی مطابق ضوابط گزارش حوادث ناگوار و فراخوانی وسایل پزشکی مورد نظر کمپانی سازنده، مشکل برطرف نگردد، در این‌صورت می‌بایست کمپانی سازنده و شرکت نمایندگی آن را موظف به تعویض دستگاه نمود.
۴-۶- عدم برخورداری از خدمات پس از فروش مناسب:
درصورتیکه تولیدکننده داخلی/خارجی و نماینده قانونی ایشان به هر دلیلی از انجام تعهدات خود مبنی بر ارائه خدمات پس از فروش برای تجهیزات پزشکی در موسسه پزشکی خودداری نماید، مسئولین ذی‌ربط می‌توانند بسته به شرایط موجود، نسبت به اعلام اسقاط‌سازی وسیله پزشکی اقدام نمایند.
بدیهی است در صورتی که انجام تعهدات خدمات پس از فروش طبق ضوابط از سوی سازمان قانونی ذی‌ربط بر عهده شرکت‌های ثالث قرار داده شده باشد، این شرکت‌ها وظیفه دارند تا به‌عنوان ارائه کننده خدمات پس از فروش مورد بررسی قرار گیرند.
۴-۷- قدیمی شدن دستگاه و عدم سازگاری با سامانه مدیریت بیمارستانی:
درصورتیکه فن‌آوری طراحی دستگاه منطبق با اصول علمی و فنی روز‌جهان نبوده و فاقد قابلیت ارتقاء باشد و بهره برداری از آن با سامانه مدیریت بیمارستانی انطباق نداشته باشد؛ می‌توان قبل از اتمام مدت زمان کارکرد وسیله پزشکی، از طریق مشاوره با تولیدکننده و نماینده قانونی وی نسبت به اسقاط یا جایگزینی با دستگاه دیگر اقدام نمود.
۵- راهکارهای اجرای مراحل اعلام اسقاط:
همان طور که قبلا اشاره شد، در اجرای اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی سطح کشور تاکنون وحدت رویه وجود نداشته است.
با توجه به اهمیت بحث اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی و گستردگی آن در حیطه‌های مختلف اعم از مالی، درمانی و فنی و با درنظر گرفتن بار سنگین مسئولیت چنین وظیفه‌ای، تعیین کارگروه تخصصی در قالب یک کمیته داخلی متشکل از مسئولین و کارشناسان ذی‌ربط در حوزه‌های مختلف مربوطه برای نیل به اهداف ذیل امری اجتناب ناپذیر و ضروری به نظر می‌رسد.
۵-۱- اهداف کمیته اسقاط سازی تجهیزات پزشکی
۵-۱-۱- ارتقاء کیفیت و کمیت خدماتِ مربوط به اقدامات تشخیصی و درمانی: با توجه به نقش اساسی و انکارناپذیر تکنولوژی مدرن در افزایش سطح کیفی خدمات ارائه شده در حوزه سلامت و لزوم احتراز از نادیده گرفتن فن‌آوری‌های نوین پزشکی، کیفیت خدمات ارائه شده توسط یک وسیله پزشکی و به‌روز بودن آن در یک مرکز درمانی می‌تواند عاملی مهم در مهندسی تصمیم‌گیری درخصوص توقف یا ادامه روند استفاده از آن وسیله در مرکز مربوطه محسوب شود که اگر با نظر کارشناسی همراه نباشد، تبعات مالی و جانی تصمیمات نادرست می‌تواند جبران ناپذیر باشد.
لذا به منظور بالا بردن سطح ارائه خدمات تشخیصی و درمانی، نمی‌توان تنها به دلیل محدودیت‌های منابع مالی، بیماران را از دریافت خدمات مدرن و مفید در حیطه سلامت، محروم نمود.
بدین ترتیب لزوم جایگزینی تجهیزات پزشکی قدیمی یا ناکارآمد که موجب کاهش سطح کیفی خدمات تشخیصی و درمانی میشوند نه تنها می‌تواند بیماران را راضی نگه دارد بلکه به دلیل استقبال آن‌ها از این سطح کیفی، می‌تواند در افزایش درآمدزایی مرکز درمانی مربوطه نیز نقش بسزایی ایفا نماید.
۵-۱-۲- افزایش کارآیی، اثربخشی و کاربری تجهیزات پزشکی در کلیه موسسات پزشکی.
۵-۱-۳- ورود فن‌آوری‌های جدید به موسسات پزشکی و تسهیل جریان جاری در امور توسط پزشکان و گروه‌های پزشکی.
۵-۱-۴- حذف و کاهش هزینه‌های مربوط به استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده و غیر قابل استفاده.
۵-۱-۵- افزایش زمان استفاده و کاربری تجهیزات پزشکی و خدمت رسانی پیوسته به بیماران.
۵-۱-۶- افزایش ایمنی کاربر، بیمار و محیط در زمان استفاده از تجهیزات و دستگاه پزشکی
۶-کمیته اسقاط سازی
همانطور که اشاره شد، بحث اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی مستقر در مراکز درمانی، امری است چند جانبه که مستلزم بررسی‌های دقیق کارشناسی توسط گروه‌های مدیریتی و بدنه کارشناسی سازمان‌های درمانی می‌باشد.
بنابراین به منظور جلوگیری از کاربری و استفاده از تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی ملزم به اسقاط و جلوگیری از تبعات و مشکلات بعدی و به منظور ایجاد وحدت رویه و رعایت ضوابط و مقررات مربوطه، پیشنهاد می‌شود اسقاط تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی و دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور، توسط کمیته‌ای در سطح کلان که به‌عنوان “کمیته اسقاط تجهیزات پزشکی” در دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کشور تشکیل می‌شود، انجام گیرد که اعضاء آن به شرح زیر پیشنهاد می‌گردند:
۶-۱ معاون توسعه مدیریت و منابع به‌عنوان ریاست کمیته: از آنجا که نظارت بر مصرف بهینه منابع مالی و اثربخشی نیروی انسانی در مراکز درمانی از جمله وظایف این مقام می‌باشد، لذا تصمیم گیری و اعلام نظر کارشناسی بدون نظارت این مقام، فاقد وجه اجرایی می‌گردد.
۶-۲ معاون درمان: با توجه به نقش کلیدی معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و ارتباط مستقیم آن‌ها با بخش‌های تشخیصی و درمانی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، تصمیم‌گیری درخصوص اعلام اسقاط یک وسیله پزشکی مورد استفاده در مراکز فوق‌الذکر می‌بایست به تایید این مقام نیز رسانیده شود.
۶-۳ مدیر امور مالی دانشگاه: نظر به تاثیر منابع مالی در استفاده بهینه از تجهیزات پزشکی، حضور این مقام در کمیته اسقاط سازی را ضروری و حیاتی می‌باشد تا منافع و مضرات مالی ناشی از اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی به‌ویژه تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای که با هزینه‌ای هنگفت خریداری شده و اکنون می‌بایست با صرف هزینه‌ای بیشتر جایگزین شوند، بطور کامل مورد بررسی و سنجش قرار گیرد.
۶-۴ مسئول (امین) اموال دانشگاه: نقش مهم اطلاعات درخصوص موجودی واقعی انبار دانشگاه و کلیه مراکز درمانی را نمی‌توان در اعلام اسقاط تجهیزات پزشکی نادیده گرفت. مسئول اموال دانشگاه می‌تواند با در اختیار قرار دادن این اطلاعات از اتلاف بیهوده هزینه‌ها و اتخاذ تصمیمات نادرست جلوگیری نماید.
۶-۵ مسئول اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه: مسئولیت نظارت بر کاربری و اثربخشی مناسب تجهیزات پزشکی در مراکز درمانی بر عهده مسئول اداره تجهیزات پزشکی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی است. همچنین کارشناسی فنی درخصوص تعیین‌معیاری‌برای اسقاط تجهیزات پزشکی و گردآوری اطلاعات از مراکز درمانی تحت پوشش و ارتباط مستقیم با مسئول تجهیزات پزشکی هر مرکز از جمله وظایف این مقام می‌باشد که نقشی انکارناپذیر در تصمیم‌گیری‌های مربوط به اسقاط اعلام نمودن تجهیزات پزشکی دارد.
در مواردی که نیاز به نظرخواهی مستقیم از ریاست مرکز درمانی محل استقرار وسیله پزشکی مورد بحث جهت اسقاط اعلام نمودن وجود داشته باشد، می‌توان از این مقام یا نماینده وی دعوت نمود تا در کمیته شرکت نماید. همچنین در مواردی که نیاز به امحاء تجهیزات پزشکی اسقاط باشد، مسئول بهداشت محیط دانشگاه یا مرکز درمانی نیز بنا به تشخیص ریاست کمیته اسقاط سازی، می‌تواند در جلسات کمیته اسقاط سازی شرکت نماید.
۷ – امحاء تجهیزات پزشکی
پس از تشخیص اسقاط بودن یک وسیله پزشکی، می‌بایست آن را از چرخه کاربردی خارج نمود. این امر می‌تواند به روشهای زیر انجام شود:
۷-۱- امحاء وسیله پزشکی: عبارت است از نابود کردن و از بین بردن تجهیزات پزشکی به نحوی که دیگر قابل استفاده نباشند.
تفاوت امحاء با اسقاط تجهیزات پزشکی در این است که در امحاء، وسیله پزشکی کاملا نابود می‌شود و از بین می‌رود ولی در اسقاط، وسیله پزشکی از حیث انتفاع در جهت کاربرد تعریف شده برای آن در موسسه پزشکی محل استقرار خارج می‌شود، در حالیکه هنوز می‌توان از آن برای مصارف دیگر و حتی در مکان‌های دیگراستفاده نمود.
این کار می‌بایست از طریق شرکت‌های معتبر فعال در این زمینه و براساس ضوابط مدیریت پسماندهای پزشکی و سایر استانداردهای موجود براساس نوع و جنس قطعات و اجزای تشکیل‌دهنده و بکار رفته در دستگاه انجام شود.
۷-۲- به مزایده گذاشتن یا اهداء کردن: این کار می‌بایست براساس آیین‌نامه معاملاتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و با ذکر عنوان”اسقاط” برای تجهیزات پزشکی مورد مزایده یا اهداء شده، انجام گیرد.
۲-۳-۳- مورد استفاده مجدد در اهداف آموزشی قرار داد: براساس استانداردهای موجود و ضوابط وسایل پزشکی بازسازی شده، می‌توان از تجهیزاتی که اسقاط اعلام شده اند، در بخش‌های آموزشی به منظور آموزش نیروی انسانی بهره گرفت.
می‌بایست توجه داشت که استفاده از قطعات تجهیزات پزشکی اسقاطی در تعمیر و تولید تجهیزات پزشکی مشابه مطابق با ضوابط چگونگی تهیه و استفاده از مواد اولیه و قطعات یدکی جهت تولید و تعمیر تجهیزات پزشکی، مجاز نمی‌باشد.
«از همراهی شما سپاس گزاریم!»
